Chuỗi cung ứng xanh giúp doanh nghiệp giải bài toán chi phí
Nếu được khai thác đúng cách, chuỗi cung ứng ESG và logistic có thể giúp doanh nghiệp giảm đáng kể chi phí, đồng thời đáp ứng tốt hơn các yêu cầu về chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Đáng tiếc là phần lớn doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa tận dụng được mô hình này một cách hiệu quả. Đó là nhận định của bà Đặng Thị Minh Phương – Chủ tịch Hiệp hội Logistics TP.HCM (HLA) tại tọa đàm “Ngành Dệt may và chuỗi cung ứng: Giải pháp trong biến động” do Ngân hàng ACB tổ chức.
Cơ hội lớn nhưng “chi phí logistics quá cao”
Theo bà Minh Phương, ngành dệt may Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn khi dòng đơn hàng từ Trung Quốc và Bangladesh dịch chuyển mạnh sang Việt Nam. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội này, “chúng ta phải tính lại cách vận hành toàn bộ chuỗi cung ứng – từ mua hàng, lưu kho, vận tải đến tài chính,” bà nhấn mạnh.
Hiện nay, xuất khẩu dệt may chiếm khoảng 44–46 tỷ USD, tương đương 10–16% GDP, trong khi chi phí logistics lại chiếm tới 17–18% GDP, tương đương 85–92 tỷ USD. Chi phí cao đang làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp, dù đơn hàng có xu hướng tăng. “Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành sản phẩm, và trong ngắn hạn nhiều doanh nghiệp phải chấp nhận biên lợi nhuận thấp hơn. Nếu không kiểm soát được chi phí logistics, thì dù đơn hàng có dịch chuyển về Việt Nam, lợi thế cạnh tranh cũng khó được duy trì trọn vẹn.”
Nguyên nhân không chỉ đến từ giá cước quốc tế, mà còn từ chi phí nội địa như nhân công, hạ tầng và vận hành. Đáng chú ý, sự phân tán và manh mún trong tổ chức logistics đang khiến doanh nghiệp mất nhiều chi phí không cần thiết.
“Doanh nghiệp nào cũng có xe tải, có kho riêng, nhưng lại không tận dụng hết công suất. Mỗi đơn vị tự lo cho mình thì chi phí càng đội lên. Nếu chia sẻ hạ tầng và hợp tác với các doanh nghiệp logistics có hệ thống công nghệ, có thể gom tải và điều phối lộ trình thông minh, chi phí sẽ giảm đáng kể, đồng thời giảm được khí thải,” bà Minh Phương nêu ví dụ.
Theo Chủ tịch HLA, ESG không chỉ là câu chuyện môi trường hay năng lượng sạch. “Doanh nghiệp không thể chỉ ‘làm xanh’ ở khâu sản xuất. ESG còn là cách quản trị nhân sự, vận hành chuỗi, minh bạch chứng từ và kiểm soát phát thải trong logistics.”
Nhiều doanh nghiệp vẫn loay hoay trước hàng loạt yêu cầu khắt khe từ các thị trường xuất khẩu lớn như Mỹ và EU – từ minh bạch nguồn gốc nguyên liệu đến cắt giảm phát thải CO₂ trong vận chuyển.
“Không ít doanh nghiệp nghĩ rằng chỉ cần dùng vải tái chế hay năng lượng sạch là đủ, nhưng thực tế, tới 70% lượng phát thải lại đến từ logistics – từ khâu vận chuyển, lưu kho và xử lý đơn hàng,” bà Phương cho biết.
Chủ tịch HLA kêu gọi doanh nghiệp dệt may thay đổi tư duy vận hành: Tăng tỷ trọng vận tải đường thủy, từ đó có thể giảm phát thải tới 50%; đẩy mạnh số hóa chứng từ và quản lý đơn hàng điện tử để tiết kiệm thời gian, nhân lực; hợp tác với các công ty logistics có công nghệ tích hợp, giúp kiểm soát chuỗi cung ứng hiệu quả và minh bạch hơn.
Liên kết ba bên để tối ưu chuỗi cung ứng
Một trong những “điểm nghẽn” lớn nhất của doanh nghiệp dệt may hiện tại, theo bà Phương, là cách mua, dự trữ và thanh toán nguyên phụ liệu. Hiện nay, nhà cung cấp thường yêu cầu thanh toán trước phần lớn giá trị đơn hàng. Hàng về kho nhưng chưa sử dụng ngay, khiến vốn bị “chôn” vào hàng tồn kho, trong khi ngân hàng lại giải ngân theo quy trình truyền thống – đòi hỏi tài sản bảo đảm cố định hoặc chứng từ hoàn tất toàn chu kỳ sản xuất.
“Cách làm này khiến dòng tiền bị nghẽn, chi phí tài chính tăng, và rủi ro đứt gãy chuỗi cao hơn,” bà nói. Để khắc phục, Chủ tịch HLA đề xuất mô hình hợp tác ba bên: doanh nghiệp sản xuất – doanh nghiệp logistics – ngân hàng, dựa trên dữ liệu dòng hàng thực tế để cấp vốn linh hoạt hơn.
Quy trình vận hành đề xuất
Hàng hóa lưu tại kho logistics được quản lý trên hệ thống số hóa, có mã lô và chứng từ điện tử. Ngân hàng giải ngân theo dòng hàng thực tế, khi doanh nghiệp xuất kho từng lô, dữ liệu xuất hàng trở thành “bằng chứng số” để ngân hàng giải ngân tương ứng.
Doanh nghiệp chỉ trả tiền cho phần hàng sử dụng, nhờ đó giảm áp lực vốn lưu động; ngân hàng giảm rủi ro vì theo sát dữ liệu thực; còn đơn vị logistics có thể gom hàng, tối ưu điều tuyến, giảm chi phí vận hành.
Bà Minh Phương cho biết, các doanh nghiệp FDI đã áp dụng mô hình này hiệu quả, nhờ hệ thống dữ liệu và kỷ luật vận hành tốt. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn coi logistics là “khâu vận chuyển”, chưa nhận thức được vai trò của nó trong quản trị dòng hàng – dòng tiền – dòng vốn.
“Doanh nghiệp nào cũng sắm xe tải riêng, nhưng không chạy hết công suất. Nếu chia sẻ tải qua đơn vị thứ ba, xe chạy đủ vòng, chi phí giảm, mà lượng phát thải cũng giảm – đó chính là ESG trong thực tế.”
Theo bà Đặng Thị Minh Phương, mô hình này tại Việt Nam còn hạn chế, chủ yếu do thiếu kết nối dữ liệu và thói quen vận hành rời rạc giữa các bên. Bà mong muốn các hiệp hội, doanh nghiệp logistics và ngân hàng cùng phối hợp thí điểm để kiểm chứng hiệu quả trong thực tế. “Khi đó, logistics sẽ không chỉ là chi phí bắt buộc, mà trở thành đòn bẩy vận hành – tài chính, giúp doanh nghiệp giảm vốn lưu động, hạ giá thành, tăng tính linh hoạt và tiến gần hơn tới chuẩn xanh,” Bà kết luận.
Nguồn: Giang Lê